Powszechna była sytuacja, którą zanotował przybywający do Ślaska Polak, że nawet mówiący po polsku Górnoślązacy, mieszkający w ówczesnych Prusach bezpośrednio przy granicy z Polską, którzy porównywani do Polaków ostro zaprzeczali "Nie jesteśmy Polakami, jesteśmy Prusakami". Nawet wydawcy polskojęzycznej prasy jak Adam Napieralski pisali "Jesteśmy Górnoślązakami, a nie Polakami". Opór Górnoślązaków wobec przypisywania im narodowości niemieckiej lub czeskiej był równie powszechny.

Sytuację zmienił XIX wiek, kiedy narodziło sie pojecie narodowości we współczesnym rozumieniu. W Europie Środkowej i Wschodniej, inaczej jak w Szwajcarii, Francji czy państwach amerykańskich, wyznacznikiem narodu stało się nie obywatelstwo (przynależność państwowa), ale język. Wtedy też załamała się jedność narodowo-obywatelska w Śląsku. Po I wojnie światowej upadły europejskie mocarstwa. Na ich gruzach odradziły się w Europie Środkowej i Wschodniej państwa narodowe, w tym Polska i Czechosłowacja, które rościły sobie prawo do terenu Górnego Ślaska. Na fali sporu o Górny Śląsk pomiędzy Polską a Czechosłowacja (południowy G. Śl.) i Polską a Niemcami (północny G. Śl.) rodziły się wspierane przez wszystkie te trzy państwa ruchy narodowe agitujące za swoją opcją. W Górnym Śląsku zdarzały sie wówczas często sytuacje kuriozalne - nawet najbliżsi członkowie rodzin deklarowali odmienną narodowość, którą wybierali w zależności od swoich poglądów politycznych. Spory te dotknęły większość górnośląskich rodzin, a jedność regionalną pogrzebały bratobójcze powstania propolskie (Powstania Śląskie), plebiscyt narodowy i ostatecznie podział Górnego Śląska - dawnej austriackiej części pomiędzy Czechosłowację i Polskę, a pruskiej części pomiędzy Niemcy, Polskę i Czechosłowację.

Po II wojnie światowej państwa Europy Środkowej i Wschodniej, m.in. Polska, Czechosłowacja i Związek Radziecki przeprowadzały na swoim terenie szeroko zakrojone akcje przesiedleńcze rodzimej ludności. W tak drastyczny sposób chciano zabezpieczyć się przed roszczeniami zmiany nowych granic i powtórką tragedii jaka był wybuch ostatniej wojny. Górny Śląsk był po wojnie obszarem terroru na miejscowej ludności, jednak nowe komunistyczne władze Polski i Czechosłowacji nie odważyły się na dłuższe represje wobec Górnoślązaków. Z przyczyn jednak czysto pragmatycznych - nikt bowiem nie był w stanie zastąpić Górnoślązaków w pracy na tych najbardziej uprzemysłowionych ziemiach Polski (okręg katowicki i rybnicki) i Czechosłowacji (okręg ostrawski). Pomogły też spory graniczne pomiędzy Polską i Czechosłowacją, w których oba państwa oskarżały się nawzajem o represjonowanie "swoich obywateli". Dzięki temu w Śląsku Raciborskim i Śląsku Cieszyńskim ostało się tak wielu rdzennych Ślązaków, a także Morawian, Polaków i Niemców. Nie zdecydowano się też na rozbicie wielkiej górnośląskiej społeczności przez rozproszenie po kraju, jak to było z niewielkim narodem Łemków w Polsce - w przypadku Górnoślązaków okazało się to na szczęście niepraktyczne i niepolityczne. Dlatego w obu krajach postanowiono na wynarodawianie Ślązaków na miejscu. Dodatkowo nowe tereny Górnego Śląska przyznane po wojnie Polsce były jedynym regionem tzw. Ziem Odzyskanych, gdzie szybko zakazano osiedlania się Polaków na terenach wiejskich. Wynikało to z utrudnień w polonizacji tamtejszych Ślązaków, nawet rodzin powstańców śląskich, którzy w konfrontacji z polskimi przybyszami zaczęli odcinać się od polskości i uważać się za Niemców.

Obecnie w Górnym Śląsku spośród narodów które żyły tu od wieków, czyli rodzimych Ślązaków, Morawian, Czechów, Polaków, Niemców i Żydów, jedynie ci ostatni, na skutek ludobójstwa ze strony nazistowskich Niemiec i antysemickich działań komunistycznej Polski po 1968 roku stali się grupą wręcz symboliczną. A warto tu wspomnieć, że żydowska społeczność była tu bardzo prężna - to właśnie w Górnym Śląsku, w Katowicach, powstał pierwszy projekt konstytucji planowanego państwa Izrael. Po ostatniej wojnie zwiększyła swoją liczebność społeczność Romów (najwięcej w Śląsku Opawskim), a także pojawiły się nie znane wcześniej społeczności, m.in. przybyłych ze wschodu z Polakami Ormian, emigrujących do państw komunistycznych Greków oraz innych narodów, także spoza kontynentu.